Cywilizacja
to określenie powstałe, między II połową XVII w. a rokiem 1756, kiedy pojawiło
się w drukowanej publikacji. Słowo to pochodzi od
łacińskich słów: „civis"(obywatel) i "civitas"(poczucie
obywatelskie). Do dnia dzisiejszego powstało około dwustu definicji
cywilizacji. Przykładowe ujęcie definicji cywilizacji w 4 kategoriach.
PROGRESYWISTYCZNE
|
POLIMORFICZNE
|
EKLETYCZNE
|
Inne
|
Spengler
Cywilizacja to nieunikniony los kultury.
Guizot
Cywilizacja to przeznaczenie rodzaju ludzkiego.
|
Huntington
Cywliziacja jest najważniejszym kulturowym stopniem ugrupowania ludzi i
najszerszą płaszczyzną kulturowej tożsamości, ponad którą jest już tylko to
,co odróżnia człowieka od innych gatunków.
Konieczny
Cywilizacja jest metodą ustroju życia zbiorowego.
|
Cywilizacja jako elementarna kategoria historiozoficzna jest obiektem
przestrzenno czasowym, stanowiącym płaszczyznę identyfikacji kulturowej.
|
Toynbee
Cywilizacja to najmniejsza jednostka badań historycznych.
|
Podział cywilizacji według
Samuela Huntington’a: chińska, japońska, islamska, zachodnia, prawosławna,
latynoamerykańska, afrykańska, hinduistyczna, buddyjska. Podział cywilizacji
według Feliksa Koniecznego: bramińska, żydowska, chińska, turańska,
bizantyńska, łacińska, arabska.
Trzy kompetentny definiują cywilizację: czas, przestrzeń i identyfikacja
kulturowa.
Każda cywilizacja musi mieć swój początek, który jest definiowany przez
wydarzenie powodujące diametralną zmianę w organizacji zbiorowości. Może nim
być np. przełomowy wynalazek, rozprzestrzenianie się idei. Takim przełomem,
generującym zaczątki cywilizacji zachodniej były narodziny Chrystusa, które
zainicjowały ekspansję chrześcijaństwa. W przypadku Zachodu takimi momentami
są: ogłoszenie słynnych tez Lutra w Wittenberdze i narodziny protestantyzmu;
odkrycie przez Kolumba i Vespucciego Ameryki.
Przestrzenność jest warunkiem wszelkiego zróżnicowania cywilizacyjnego.
Każda cywilizacja zajmuje pewien obszar geograficzny, którego zasięg może się
powiększać drogą ekspansji. Miejsce to jest z reguły jawną manifestacją
świętości. Miejsca takie jak Mekka dla Muzułmanów, góra Synaj (Horeb) dla
Żydów, czy Betlejem dla chrześcijan. Miejsca, które kreowały w toku historii tożsamość kulturową cywilizacji,
które koncentrowały wokół siebie pomniejsze kultury składowe.
Czas i przestrzeń obejmują wszak całość naszego poznania, filtrują wszelkie
dane poznawcze. Zawężenie ich zasięgu będzie widoczne, jeśli powiemy o
kulturowej identyfikacji z czasem i przestrzenią. Identyfikację definiujemy tu
jako mechanizm, wywołujący świadomy lub nieświadomy zwrot ku tożsamości. W
aspekcie cywilizacyjnym chodzi o identyfikację z pewną makrokulturową formacją,
jaką jest cywilizacja. Wyrazem takiej identyfikacji były m.in.: kolektywna
obrona Europy przed inwazją imperium osmańskiego w 1683 roku; grawitowanie
państw Europy Wschodniej i Środkowej ku Zachodowi podczas zimnej wojny, mimo
formalnej zależności od komunistycznej i prawosławnej Rosji. Kolejne, tym razem
religijne, przykłady świadomej identyfikacji kulturowej z cywilizacją stanowią
miriady wiernych pielgrzymujących każdego dnia na plac Św. Piotra w
Rzymie(cywilizacja zachodnia) oraz równie liczne peregrynacje muzułmanów do
Mekki podczas rokrocznego rytuału hadżdżu (cywilizacja islamska).
Oto proponowana definicja cywilizacji, zbudowana w oparciu o trzy opisane
wyżej tendencje: Cywilizacja jako elementarna kategoria historiozoficzna jest
obiektem przestrzenno-czasowym, stanowiącym najszerszą płaszczyznę
identyfikacji kulturowej. Tak zdefiniowana cywilizacja da się łatwo i klarownie
oddzielić od kultury.
Opracowanie na podstawie: Cywilizacja jako podstawowa kategoria
historiozoficzna. Marcin Hylewski.
Anna Salomea Kubica- Majka
